Klokhuis Wetenschapsprijs

En de winnaar is...

Het onderzoek 'Hoe lezen tweetalige kinderen in Friesland?' is de winnaar van de vijfde Klokhuis Wetenschapsprijs. Het winnende project is van Dr. Evelyn Bosma, Postdoctoraal onderzoeker op het gebied van Taalwetenschap en Psycholinguïstiek & Naomi Nota, promovendus op het gebied van Taalwetenschap en   Psycholinguïstiek (Universiteit Leiden / Universiteit Utrecht / Radboud Universiteit / Max Planck Institute). De winnaar werd bekend gemaakt door Klokhuispresentator Janouk tijdens de livestream vanuit de InScience Studio. 

Uit 61 inzendingen is een shortlist van 10 nominaties gemaakt. Kinderen van 9 tot 12 jaar konden stemmen op hun favoriete onderzoek. In totaal hebben 4086 kinderen een stem uitgebracht.

Over de Klokhuis Wetenschapsprijs
Het doel van de prijs is om een breed en jong publiek bekend te maken met wetenschappelijk onderzoek in Nederland. Er zijn door de Nederlandse universiteiten, umc’s en hogescholen bijna zestig onderzoeken ingezonden, waarvan er tien genomineerd waren. De prijs is voor de vijfde keer uitgereikt. Het Klokhuis bekroont met deze wetenschapsprijs interessant en relevant wetenschappelijk onderzoek voor kinderen van 9 tot 12 jaar. Aan het onderzoeksgebied van het winnende onderzoek wordt een wetenschapsaflevering van Het Klokhuis gewijd.

Naast de livestream wordt een sneak peak vertoond van de Klokhuisaflevering ‘Hersenen in je buik?’, het winnende onderzoek van vorig jaar. De aflevering gaat over het onderzoek van arts-onderzoeker Veerle Melotte (Maasicht UMC+) en gaat op dinsdag 17 november in première. Ook over het winnende onderzoek van dit jaar wordt een wetenschapsaflevering van Het Klokhuis gemaakt.

Klokhuis Wetenschapsprijs

De Klokhuis Wetenschapsprijs wordt uitgereikt op zondag 15 november 2020. Uit 61 inzendingen, afkomstig van universiteiten, hogescholen en umc’s in Nederland, zijn tien onderzoeken genomineerd. De prijs richt zich op wetenschappelijk onderzoek, dat relevant en interessant is voor kinderen op de basisschool. 

Over de Klokhuis Wetenschapsprijs
Het doel van de prijs is om een breed en jong publiek bekend te maken met wetenschappelijk onderzoek in Nederland. De prijs werd in 2016 voor het eerst uitgereikt. De Klokhuis Wetenschapsprijs bekroont interessant en relevant wetenschappelijk onderzoek voor kinderen van 9 tot 12 jaar. Aan het onderzoeksgebied van het winnende onderzoek wordt een wetenschapsaflevering van Het Klokhuis gewijd.

Klokhuis Wetenschapsprijs 2019
Het onderzoek ‘Hersenen in je buik?‘ was de winnaar van de vierde Klokhuis Wetenschapsprijs. Het winnende project is van arts-onderzoeker Veerle Melotte (Maastricht UMC+).  Aan het onderzoeksgebied van het winnende onderzoek wordt een wetenschapsaflevering van Het Klokhuis gewijd. Deze aflevering wordt op zondagmiddag op het wetenschapsfilmfestival InScience vertoond.

De genomineerden

Kun je reizen in de tijd?

Het Universum is onvoorspelbaar met als gevolg dat tijdreizen, zoals dat gebeurt met de tijdverdrijver in Harry Potter, niet kan zonder tovenarij. Er bestond al een vermoeden dat er iets niet klopte met tijdreizen; waar zijn anders de toeristen uit de toekomst?  Maar het echte bewijs komt van het bestuderen van drie zwarte gaten die om elkaar heen bewegen. Deze beweging is chaotisch en daarom niet te voorspellen. Een beetje zoals een twitterbericht dat zich over de wereld verspreidt als het viraal gaat, niet is te voorspellen. Door chaos loopt de tijd als het ware altijd met ons mee.  We kunnen niet van het (tijd)pad af. Je kan niet plotseling naar Hawaii teleporteren om te surfen, maar je kan ook niet even terug in de tijd om Michiel de Ruyter de hand te schudden.

Voor Sterrewacht Leiden, Universiteit Leiden: Prof. dr. Simon Portegies Zwart, Hoogleraar computationele astrofysica en Dr. Tjarda Boekholt, Postdoctoraal onderzoeker sterrenkunde aan Oxford University.

Hoe lezen tweetalige kinderen in Friesland?

In Friesland leren alle kinderen lezen in het Nederlands, ook als ze thuis Fries spreken. In dit onderzoek keken we hoe tweetalige kinderen lezen. We lieten kinderen tussen de 9 en 12 jaar zinnen lezen in beide talen en hielden met een eye-tracker bij hoe snel ze lazen. In het Fries werden woorden die in beide talen helemaal hetzelfde zijn, zoals poes, sneller gelezen dan woorden die een beetje of helemaal anders zijn, zoals beam (boom) en beppe (oma). In het Nederlands was dat niet zo. Friese kinderen gebruiken dus hun kennis van het Nederlands als ze Fries lezen.

Voor Universiteit Leiden: Dr. Evelyn Bosma, Postdoctoraal onderzoeker / docent, Taalwetenschap / Psycholinguïstiek, Naomi Nota promovendus Taalwetenschap en Psycholinguïstiek aan de Radboud Universiteit en Max Planck Instituut

Kun jij beter liegen dan je ouders?

Iedereen liegt. Ook jij. Ook je ouders. En dat terwijl je ouders je vast hebben geleerd dat je niet mag liegen, zeker niet tegen hen. Maar ze hebben je vast ook geleerd dat het belangrijk is om beleefd te zijn. En soms is daar een leugentje voor nodig, bijvoorbeeld als je iets stoms cadeau hebt gekregen. Dan is een leugentje om bestwil ineens wel ok. Denk jij dat je met je leugens weg kunt komen? En dat je het doorhebt als je ouders liegen? In dit onderzoek kun je erachter komen wie thuis de beste leugenaar en leugendetector is!

Dr. Sophie van der Zee, Universitair Docent Gedragseconomie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en Dr. Ronald Poppe van de Universiteit Utrecht.

Discrimineren kinderen (ook)?

Discriminatie is een groot probleem. Volwassenen vinden mensen met een andere huidskleur soms minder leuk of slim. Hoe zit dat eigenlijk bij kinderen? Letten kinderen überhaupt op iemands huidskleur als ze diegene zien? En kiezen ze liever vrienden met dezelfde huidskleur? Misschien discrimineren kinderen wel, maar hebben ze het zelf niet eens door. Als we beter leren begrijpen of en wanneer kinderen discrimineren, kunnen we er wat aan doen, en ervoor zorgen dat alle kinderen zich welkom voelen in Nederland!

Voor Vrije Universiteit van Amsterdam: dr. Jellie Sierksma, universitair docent, sociale psychologie, ontwikkelingspsychologie.

Superdrone die levens redt

Als 112 wordt gebeld moeten de mensen in de meldkamer bepalen, wat is er aan de hand? Is het een ongeluk? Is het een overval? En moeten we de politie, brandweer, ambulance of Rijkswaterstaat sturen? Of misschien wel allemaal? The Beast, een drone (robot in de lucht) gemaakt door hogeschool Saxion, gaat alvast kijken. The Beast hoeft niet door mensen te worden bediend maar vliegt als 112 wordt gebeld vanzelf naar de plek waarvandaan werd gebeld, door een ingebouwde GPS-functie. De bedoeling is dat de drone er binnen 2 minuten in heel Nederland kan zijn! The Beast maakt als hij op de plek van bestemming is foto's en video's vanuit de lucht en stuurt deze terug naar de meldkamer. Zo kan de meldkamer inschatten of er bij een ongeluk 1 of meer ambulances nodig zijn. Ook kan de drone bij een brand ruiken of er bijvoorbeeld giftige stoffen zijn in de lucht. Dat is handig voor de brandweer om te weten. Ook zou de drone kunnen helpen met het opsporen van bijvoorbeeld overvallers, omdat de drone erachter kan blijven vliegen, iets wat voor mensen in auto's lastiger is. Kortom: The Beast gaat mensen helpen met informatie verzamelen om andere mensen nog beter te kunnen helpen!

Dr. ir. Abeje Mersha is lector Onbemande Robotsystemen aan hogeschool Saxion. 

Hoe kan een spel helpen als je vaak bang bent?

DEEP is een spel dat je bestuurt met je eigen ademhaling. In het spel zwem je door een betoverende onderwaterwereld met mooie planten en dieren. Door DEEP te spelen leer je om rustig en diep te ademen waardoor je je minder bang of gespannen voelt. Het spel werkt echt. Kinderen worden minder druk van het spel en voelen zich meer ontspannen. DEEP is vooral bedoeld om kinderen te helpen die zich onrustig voelen of vaak bang zijn, maar het is zo gemaakt dat het ook echt leuk is om te spelen.

Voor Radboud Universiteit: Joanneke Weerdmeester, Promovendus, Games for Emotional and Mental Health (GEMH) Lab. Onderzoeksgebied: Het gebruik van virtual reality en biofeedback video games voor het verminderen van angst en stress. 

Koeientaal

We leren dat een koe alleen boe zegt, maar is dat wel zo? Ik onderzoek hoe koeien praten. Dat is moeilijk, want wat is de betekenis van boe? Er is nog geen woordenboek Boe-Nederlands. Toch bestaat er al een woordenboek met zes verschillende boes. Bijvoorbeeld: een soort boe voor ‘ik heb honger’, een andere boe voor ‘ik roep mijn kalf’. Ik onderzoek de boe waarmee de koe de boer groet en hoe en wanneer zij dat doet. Want niet iedere koe groet de boer, en niet in iedere stal groet een koe de boer. Hoe zit dat precies?

Prof. dr. Leonie Cornips, Hoogleraar Universiteit Maastricht & Senior onderzoeker NL-Lab, Humanities Cluster (KNAW), Taalkunde, Sociolinguïstiek, Meertaligheid en Kindertaalverwerving.

Poepbacteriën en kankerbehandeling, wat heeft dat nu met elkaar te maken?!

Poep en kanker behandeling, wat heeft dat nu met elkaar te maken?  Poep is vies. Tegelijkertijd is poep fascinerend, want het zit vol met bacteriën. Bacteriën zijn superkleine levende wezens; op 1 millimeter passen er wel 1000! Een volwassene heeft er wel 1 kilogram van! Deze bacteriën helpen bij het verwerken van eten. Maar ze kunnen veel meer! Ze hebben bijvoorbeeld invloed op medicijnen die mensen met kanker beter maken. Ze kunnen de behandeling verbeteren of verslechteren. Hoe 't precies zit en hoe we ze kunnen inzetten om te helpen, weten we nog niet. Dat zoeken we nu uit!

Voor Maastricht UMC+: Marjolein Smidt, oncologisch chirurg.

Emoties in het gezicht én in het lichaam?

Voel jij je wangen wel eens warmer worden als je je schaamt, of je hart sneller kloppen als je bang bent? Je bent zeker niet de enige! Het is zelfs superbelangrijk, want anderen kunnen dan zien hoe je je voelt en je troosten. Maar misschien wil je je gevoelens soms niet laten zien: bijvoorbeeld door je tranen in te houden als je verdrietig bent. Met piepkleine huidsensoren meten we wat er in het lichaam gebeurt als kinderen en volwassenen zich schamen of zich juist trots voelen. Hoe kijken zij? Verandert de hartslag of gaan ze misschien zweten of blozen?

Voor de Universiteit Leiden: Chris Riddell, PhD student, cognitieve psychologie - Milica Nikolic, PhD, ontwikkelingspsychologie - Mariska Kret, PhD (principal investigator), cognitieve psychologie.

De Plastic-Soep-Detectives

De plastic-soep van afval in zee vormt een groot probleem voor de dieren die daar leven. Maar wat is de oplossing? Opruimen zeker, maar beter is de oorzaak aan te pakken. Maar hoe doe je dat als die niet bekend is? Daarvoor gaan we als onderzoeksteam naar gebieden toe waar afval een groot probleem is, zoals het Noordpoolgebied. Samen met mensen die daar wonen en werken onderzoeken we met een speciale methode een grote berg aangespoeld strandafval. Daarmee bepalen we zover als mogelijk waar dit vandaan komt, waarom dit in zee terechtgekomen is en hoe dit kan worden opgelost.

Wouter Jan Strietman, onderzoeker bij Wageningen Economic Research op het gebied van plastics in zee, Noordzeebeleid en visserij.